Takviye edici gıdalar her geçen gün daha fazla tercih haline gelmektedir. Yetişkinler arasında daha yaygın olarak kullanılan takviye gıdalar, bazı vitamin veya mineral eksikliğinde çocuklara da fayda sağlayabilmektedir. Dengeli ya da yeterli beslenememek, bazı hastalıklara sahip olmak ya da vegan veya vejetaryen bir aileye sahip olmak ek olarak vitamin veya mineral ihtiyacını doğurabilmektedir. Bebeklere ilk altı aydan sonra destek olarak vitaminler verilirken çocuklara en az 2 yaştan sonra takviye gıdaya başlanabilmektedir. İçerik ve doz miktarı olarak çocuklara göre üretilen takviye gıdalar, 2 yaş ve altı bebekler ve çocuklara uygun değildir (1). Çocuk takviye edici gıda faydaları neler, çocuk gıda takviyesi çeşitleri nedir gibi soruları sizin için yanıtladık.

Çocuklar için Gıda Takviyesi Faydaları Nelerdir?

Çocuklarda gıda takviyesi ihtiyacı farklı sebeplerden ortaya çıkabilmektedir. Dengeli bir beslenmeye sahip olan çocuklar süt veya süt ürünlerini, meyve ve sebzeleri, kepekli tahılları ve protein yönünden zengin yiyecekleri tüketerek genelde gerekli mineral ve vitaminleri sağlamış olurlar (2). Bütün vitamin ve mineraller çocukların sağlıklı gelişim ve büyümeleri için oldukça gereklidir. Bu nedenle çocukların gelişiminde yeteri kadar dengeli beslenip beslenemedikleri yakından takip edilmelidir. Çölyak ya da farklı sindirim hastalıklarına sahip olan, dengeli olarak beslenemeyen, vegan ya da vejetaryen diyete sahip olan, çok fazla işlenmiş gıda ya da gazlı içecek tüketen çocuklarda gıda takviyesi önem kazanabilmektedir (3). Vegan ya da vejetaryen diyete sahip olan çocuklar, özellikle B12 vitamini eksikliği riski altında olabilir ve bu çocukların genel olarak D ve A vitaminleri, kalsiyum, demir, çinko ve flor yönünden yakından takip edilmeleri önerilmektedir (4). Çocuklar için üretilen gıda takviyelerinin doktor kontrolünde ve uygun oranda kullanıldığı koşulda olası faydaları şu şekildedir:

D vitamini: Eksikliğinde raşitizm riski oluşabilen çocuklar için D vitamini takviyesi vücuttaki kalsiyum emilimine destek vererek kemik gelişimine katkıda bulunmaktadır. Kalsiyum yeterli olsa bile D vitamini olmadan bağırsaklarda emilmesi pek mümkün değildir. Bu nedenle özellikle yeteri kadar güneşe çıkarılmayan çocuklar için D vitamini takviyesi önem taşımaktadır (5, 6). Ülkemizde 4-10 yaş arası çocuklar için tavsiye edilen maksimum D vitmaini alımı 12,5 (μg) olarak belirlenmiştir (1).

Demir: Çocuklar hızlı geliştikleri için demire ihtiyaçları oldukça fazladır ,bu nedenle yetişkinlere göre demir eksikliği riski daha fazladır. Çölyak ya da farklı sindirim sistemi rahatsızlıklarına sahip olan çocuklarda demir emilimi daha zayıf olarak görülebilmektedir. Bu nedenle demir takviyesi çocuklar için gerekli olabilmektedir (7). Ülkemizde “Demir gibi Türkiye” projesi kapsamında çocuklarda demir takviyelerine teşvik arttırılmaya çalışılmaktadır.

A vitamini: A vitamini sağlıklı cilt ve göz, bağışıklık, kemik ve doku onarımı için gerekli bir vitamindir (5). A vitamini normal demir metabolizmasına, bağışıklık sistemini normal fonksiyonuna ve hücre özelleşmesine katkıda bulunmaktadır (5). Çocuklar en kolay olarak süt ürünlerinden ve sarı ya da turuncu sebzelerden bu vitamin ihtiyacını karşılayabilirler. Ancak bazı durumlar çocuklarda A vitamini eksikliğine neden olabilir. Bu noktada gerekli A vitamini takviyesi almak çocuklarda sağlıklı büyümeye destek olabilmektedir (2). Takviye edici gıdalarda kullanılan günlük maksimum limit 4-10 yaş arası çocuk için 500 (RE) (μg) olarak belirlense de sağlıklı bir takviye için doktor kontrolünde kullanılması gerekmektedir (1).

C vitamini: Genel olarak bağışıklık güçlendirici özelliğiyle, gribal enfeksiyonlarda takviye olarak kullanılan C vitamini çocuğun gelişim yıllarında, sağlıklı diş ve kemik oluşumu için önem taşımaktadır (5, 8). Çocuklar için C vitamini sebzelerden ve meyvelerden kolayca sağlanabilmektedir. Ancak çocuk seçici bir yiyici ise, ek olarak da C vitamini takviyeleri mevcuttur.

Kalsiyum: Kalsiyum normal kas fonksiyonuna, hücre bölünmesine, normal dişlerin korunmasına katkıda bulunmaktadır. Ayrıca kemiklerin korunması için gereklidir (5). Kalsiyum açısından yetersiz bir metabolizma da tıpkı D vitamini eksikliğinde olduğu gibi raşitizme ve öte yandan osteoporoza da yol açabilmektedir. Bu nedenle kalsiyum takviyesi çocuklarda kemik gelişimine destek olmaktadır (5, 7).

Çinko ve Flor: Tercih edilen takviyeler arasında çinko takviyesi ise çocukların fiziksel olarak sağlıklı büyümesine destek olurken, flor kemik bozukluğu ve diş çürümelerinin önlenmesine yardımcı olmaktadır (5, 6, 7). Günlük 4-10 yaş arası çocuklar için alınması gereken maksimum çinko miktarı 7,5 mg, flor miktarı ise 1,75 mg olarak belirlenmiştir (1). Ancak çocuğun ihtiyacına göre bu miktarlar değişebilmektedir. Çocuklarda belli vitaminlerin eksikliğinin yaşanması halinde, önemli gelişim problemleri ortaya çıkabilmektedir ve bu noktada da takviye edici gıdalar çocuklar için gerekli olabilmektedir. Çocuklarda yaşa ve eksikliğe göre takviye edici gıda seçilmelidir. Çocuk takviye edici gıda noktasında doktorunuz en uygun yönlendirmeyi yapacaktır.

Çocuk Takviye Edici Gıda Çeşitleri Nelerdir?

Çocuklar kapsül ya da tabletleri yutmakta zorlanabilirler. Bu bakımdan çocuklar için özel olarak çiğnenebilir tabletler veya toz şeklinde takviye edici gıdalar üretilmektedir. Ayrıca çocuklar için farklı aromalarla çeşitlendirilerek içimi kolaylaştırma hedeflenmektedir. Çocuklar için genel olarak multivitaminler veya multimineraller tercih edilse de tekil olarak D vitamini gibi takviye edici gıdalar da üretilebilmektedir. Çocuklar için üretilen takviye gıdaların en önemli ayırt edici özelliği çocuklara göre üretilen dozlarıdır. Çocukların yetişkinlere göre çok daha az miktarlarda günlük doza ihtiyaçları vardır. Özellikle yağda depolanan A, D, E gibi vitamin takviyelerinde toksik etki yaratmamak için çocuğun yaşına göre önerilen dozda tüketilmesi tavsiye edilmektedir (9).

Çocuklar için Takviye Edici Gıdalar Nasıl Seçilmelidir?

Öncelikle 2 yaştan küçük çocuklar için herhangi bir takviye edici gıda önerilmemektedir. Önerilen çocuk takviye edici gıda türleri ise gelişimlerine bağlı olarak yaş aralıklarına göre değişmektedir. Bu nedenle çocuğunuzun hangi gıda takviyesine ihtiyacı olduğunu en iyi doktorunuz belirleyecektir. Çocuklar için takviye edici gıda seçiminde bazı ortak kriterlere dikkat etmekte fayda vardır. Çocukların tüketeceği gıda ürünlerinde dolgu maddesi, gıda boyası ve koruyucu içermemesi önemlidir. Ayrıca bakanlık tarafından onaylı ürünleri tercih etmek bir başka kriterdir. Öte yandan belirli testlere tutulmuş olması da çocukların tüketimi için güvenli olmasını sağlamaktadır (9).

Çocuklarda Gıda Takviyesi Nasıl Kullanılır?

Takviye edici gıda kullanımı başka hastalıklara sahip olup olmama, farklı bir diyet uygulayıp uygulamama gibi pek çok farklı kriterlere bağlı olarak değişmektedir. Çocuklar için en güvenli gıda takviyesi kullanımı doktorun belirlediği doz ve zamanda alması olacaktır. Böylece çocuk için herhangi bir yan etki ya da toksik etkiden kaçınılmış olacaktır.

Bebeklerde Vitamin Desteği Nasıl Olmalıdır?

Zamanında doğan bebekler genellikle vitamin açısından sağlıklı doğarlar. İlk 0-6 ay boyunca anne sütüyle beslenen bebeklerin herhangi bir vitamin desteğine ihtiyaçları yoktur. Ancak 6 ay boyunca sadece anne sütüyle beslenen bebeklerin demir depoları da azalmaya başlar. Bu nedenle altıncı aydan itibaren bebeklere demir desteği verilebilmektedir. Altıncı ayda başlayan ek gıdalarla birlikte 4-12 ay boyunca demir desteği verilmesi bebeklerde demir eksikliği anemisinin önüne geçilebilmektedir (10). Bu nedenle demir minerali desteği bebekler için oldukça önemlidir. Bebeklere takviye olarak verilen diğer bir destek de D vitamindir. Annenin yeterince D vitaminine sahip olmaması, bebeğin yeterince güneş görememesi gibi durumlardan dolayı bebeklerin D vitamini eksikliği yaşama ihtimalini arttırmaktadır. Bu nedenle bebekler için D vitamini doğumdan itibaren ilk yaşına kadar doktorlar tarafından önerilebilmektedir (11).

Bebeğiniz Ek Gıdaya Ne Zaman Geçmelidir?

Bebeklerin ilk altı ay sadece anne sütüyle ve bebeğin istediği her zaman beslenilmesi önerilmektedir. Altıncı aydan sonra ise yavaş yavaş bebeklerde ek gıdalara geçilmelidir. Bebeğe ek gıdalar verilirken bebeğin emmeye devam etmesi için emzirme seansları arası vermeye özen gösterilmelidir. Bebeğe ilk katı gıdalar verilirken olabildiğince yumuşak gıdalardan başlamak gerekmektedir. Meyve ve sebze ezmesi, yulaf lapası gibi besinler bebek için hem doyurucu hem de besleyici yiyecekler olacaktır. 6 aylık bebeğin midesi küçük olacağı için günde bir ya da iki kere katı gıda vermeniz önerilmektedir. Bebek büyüdükçe gıda yelpazesinin ve öğün sayısının arttırılması gerekmektedir (12).

Bebeklerde Ek Gıdaya Geçerken Tercih Edilecek Besinler Neler Olmalıdır?

Anne sütünden katı gıdaya geçerken bebekler yeni denedikleri besinlerin tadına şaşırabilir veya bu konuda seçici davranabilir. Bu noktada bebeği zorlamamak ve belirli aralıklarla tekrar aynı gıdanın verilmesi uygun bir yol olacaktır. Öte yandan bebeklerin mideleri küçük olduğu için yaşına göre giderek katı gıdanın arttırılması gerekmektedir. Altıncı aydan itibaren bebekler katı gıdaya başlamalıdır. Başlangıçta oldukça yumuşak ve besleyici gıdalarla beslemek gerekmektedir. Altıncı ve yedinci ayda emme refleksine sahip olan bebek sıvı besinleri ve ezme kıvamındaki besinleri tüketebilir. Sekizinci aya doğru çiğneme refleksi başlar ve pütürlü, püre kıvamındaki besinlere geçiş yapabilir. Bir yaşına doğru ise çatalla ezilmiş püre kıvamındaki besinler tercih edilebilir. Bir yaşından sonra bebeğin çiğneme ve dil hareketleri oturur bu nedenle kolayca çiğnenebilen bütün yiyecekler verilebilir. Altıncı aydan sonra günde iki kez, dokuzuncu aydan yirmi dördüncü aya kadar ise günde 3-4 kez rahatlıkla ek besinle beslenebilirler (13).

En İyi Çocuk Takviye Edici Gıda Hangisidir?

Çocuk takviye gıdaları sağlıklı gelişim için önemli olabilmektedir. Bu nedenle takviye gıdaların da güvenilir olması gerekmektedir. Çocuk takviye edici gıda güvenilirliği, sahip olduğu kalite ve güvenilirlik belgelerine, uygulanmış olan testlere ve gıda boyası ya da koruyucu madde gibi çeşitli maddeleri içerip içermediğine bağlıdır. Çocuklar için en iyi takviye edici gıda, çocuğunuzun vücudunun ihtiyaçları referans alınarak doktorunuz tarafından önerilir. Bu noktada doğrudan bir gıda takviyesi markası vermek doğru değildir.

Kaynakça: