Bitkisel gıda takviyeleri, binlerce yıldır geleneksel olarak bazı hastalıkları tedavi etmek veya sağlığı korumak için kullanılan bitkisel ürünlerdir (1). Bitkisel takviye; bitkilerin köklerinden, yağlarından, meyvelerinden, çiçeklerinden veya tohumlarındanüretilmektedir (2). Bu ürünler dünya genelinde %40-90 arasında değişen oranlarda kullanılmaya devam etmektedir (3).

Bitkisel gıda takviyeleri tıbbi olarak destekleyici olduğu düşünülse de ilaç olarak kullanılmamalıdır. Bunun nedeni tıbbi olarak kullanılan ilaçlar bir takım bilimsel incelemeden geçerler ve belli bir standarta göre üretilirler. Ancak bitkiler pek çok farklı kimyasal yapıyı “doğal” olarak içinde barındırdığı için farklı reaksiyonlara yol açabilirler. Bu nedenle bitkisel gıda takviyeleri ilaçlar gibi güvenli sayılmazlar. Bitkisel gıda takviyesi kullanımından önce alacağınız takviyenin potansiyel yararları ve yan etkileri hakkında bilgi edinmenizde fayda vardır. Özellikle ilaç kullanıyorsanız veya hamilelik gibi koşullar varsa takviye almadan önce doktorunuza danışmanız önemlidir (4).

Bitkisel Gıda Takviyesi Nedir, Ne İşe Yarar?

Dünya nüfusunun yaklaşık %80’ni bitkisel ürünlerin sağlık üzerinde yarar sağlayabileceğine inanmaktadır (3). Nitekim ilaç gibi bir etki beklenmese de sağlık açısından içinde bulunulan koşullara göre bitkisel gıda takviyeleri sağlığı korumaya destek olabilmektedir. Ülkemizde genellikle aktarlarda satılan bitkisel ürünler veya takviyeler hastalık tedavi edici olarak önerilebilmektedir. Ancak bu kesinlikle doğru bir bilgi değildir. Bitkisel takviyelerin hiçbiri tek başına hastalık tedavi edici olarak kullanılmamalıdır. Bunun sebebi ise bitkilerin sahip olduğu güçlü bileşiklerin vücutta oluşturabileceği risklerdir. İçerebileceği riskler açısından reçeteli veya reçetesiz ilaç kullanımında, ameliyat öncesi veya sonrasında, hamile veya emzirirken, 18 yaştan küçük veya 65 yaştan büyük durumlarda bitkisel takviye gıdaları kullanırken mutlaka doktora danışılması gerekmektedir (4).

İçerdiği riskler haricinde bitkisel gıda takviyeleri, günlük beslenmenin yanında destek olarak kullanılabilmektedir (5). Bireysel olarak bitkisel takviye kullanımında doz oldukça önemlidir. Bu nedenle alınan takviyelerin önerilen dozuna uyulması gerekmektedir. Özellikle çocuklar için güvenli dozlar bakanlık tarafından belirlenmektedir. Sağlık açısından özel bir koşulunuz yoksa belirlenen dozlar çerçevesinde bitkisel gıda takviyelerini kullanabilirsiniz.

Bitkisel Takviye Gıda Çeşitleri Nelerdir?

Bitkisel gıda takviyeleri pek çok farklı formda bulunabilmektedir. Bu formlardan bazıları:

Günlük olarak tüketime de uygunluğuyla bilinen bitkisel takviyeler çay olarak demlenebilirler.
Öte yandan merhem ya da jel olarak üretilebilir ve cilde sürülebilirler.
Bitkilerden üretilen yağlar çeşitli şekillerde tüketilebilirler (2, 6).

Bitkisel Gıda Takviyesi Faydaları Nelerdir?

Bitkisel takviyeler besin desteğine ek olarak veya hastalık tedavi sürecinde doktorun tavsiyesi ile kullanılabilmektedir. Bitkisel takviyelerin beklenen standart bir faydası olmadığı için tek bir bitki farklı durumlar için de kullanılabilmektedir. Örneğin passiflora bitkisi Türkiye’de epilepsi, uykusuzluk, nevroz, dismenore ve nevralji gibi hastalıklar için kullanılabilirken Brezilya’da anti-astım, analjezik ve yatıştırıcı amaçlar için kullanılabilmektedir. Aynı bitki, Polonya’da histeri ve nevrasteni için kullanılabilirken Amerika’da dismenore, ishal, yanıkların tedavisinden kullanılabilmektedir (7). Bitkisel takviye gıdalarının bu kadar farklı durumda kullanılmasının sebebi ilaç gibi standart bir tepki beklenmemesidir. Bu nedenle kullanılabilecek bitkisel takviyenin amacına uygun şekilde seçilmesi önemlidir.

Her bitkinin faydası farklıdır. Aloe vera bitkisi yanık, sedef hastalığı, osteoartrit , gastrit için kullanılabilirken; papatya uykusuzluk, kaygı, mide rahatsızlığı için kullanılabilmektedir. Keten tohumu kolesterolü düşürmek için kullanılabilirken aynı zamanda iyi bir lif ve omega-3 kaynağıdır. Ginkgo biloba zayıf dolaşım ve hafıza kaybı dahil farklı yaşlanma durumları için kullanılabilmekte; ekinezya, soğuk algınlığına karşı koruyucu ve bağışıklık güçlendirici olarak tercih edilebilmektedir. Nane yağının mide bulantısı, hazımsızlık gibi sindirim problemlerine iyi geldiği düşünülürken, sarı kantaron orta derece depresyon için tüketilebilmektedir (1, 2). Çörekotu yağı ise astım, yüksek tansiyon, yüksek kolestrol durumlarında kullanılabilmektedir (8).

Ancak tıbbi bir sorunda bitkisel gıda takviyesi almadan önce yukarıda da belirttiğimiz gibi ciddi yan etki riskine karşı mutlaka doktora danışılmalıdır. Bunun nedeni ise bitkilerin de ciddi yan etki riskidir. Öncelikle takviyenin hangi formda alınması gerektiği bilinmelidir. Aloe vera oral formda alınınca anormal kalp ritmine veya böbrek sorunlarına neden olabilir. Öte yandan zencefil artrit ve eklem ağrılarına iyi gelirken aynı zamanda kan basıncı ve an seviyeleri ile ilgili problemler ortaya çıkabilir (9).

Bitkisel Takviye Edici Gıdalar Nasıl Seçilmelidir?

“Bitkisel ürünlerin ilaçlar veya diğer bitkisel ürünler ile etkileşimleri sonucu istenmeyen etkilerin gözlenebileceği unutulmamalıdır” (3). Bu nedenle bitkisel takviye edici gıdalar seçerken, problemin hekim tarafından tanımlanıp ona göre bir bitkisel gıda seçmekte yarar vardır. Öncelikle bitkisel takviyeler kilo alma-verme, sigarayı bırakma, hastalıkları tedavi etme veya iyileştirme gibi özelliklere sahip değildir (5). Sadece destekleyici ya da tamamlayıcı olarak kullanılabilir. Bu nedenle bitkisel takviyeleri seçerken öncelikle amaca uygun bir formunun bulunduğundan emin olmak gerekmektedir. Ayrıca kullanılan takviyenin etiketindeki dozun veya miktarın size uygun olmasına da dikkat etmelisiniz. Öte yandan kullanacağınız takviyenin onaylı olması ise ürünün güvenli olduğuna işaret eder bu nedenle onaylı bitkisel gıda kullanmalısınız.

Onaylı Bitkisel Gıda Takviyeleri Nelerdir?

Piyasaya arz edilen her bir takviye ürününün Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından onay alması zorunludur. Takviye edici ürünler; kilo verdirici, kilo aldırıcı, sigara bıraktırıcı, cinsel performans arttırıcı, hastalık önleyici veya tedavi edici şekilde sunulması bakanlık tarafından yasaklanmıştır. Bu nedenle bu şekilde vaat edilen ürünlerin sayılan amaçlarla tüketilmemesi gerekmektedir (10). Kullanmaya karar verdiğiniz gıda takviyelerinin onaylı olup olmadığını Tarım Bakanlığı sitesinden kontrol edebilirsiniz.

Bitkisel Takviye Çeşitleri

Ülkemizde oldukça yaygın bir şekilde kullanılan bitkisel gıda takviyelerinin güvenilir olması sağlık açısından oldukça önemlidir. Bikalite’de ürünler uzman ekibimizin kontrolünden geçirilmekte ve orjinal olarak size ulaştırılmaktadır. Sunduğumuz onaylı ürünleri ihtiyacınız dahilinde ve doktorunuzun önerisiyle güvenle kullanabilir, deneyimlerinizi bizimle paylaşabilirsiniz.

Kaynakça: