Takviye edici gıda ürünleri ilk olarak 1994 yılında ABD kongresi tarafından Gıda Takviyesi Ulusal Sağlık ve Eğitim Hareketi (DSEHA) ile “dietary supplements (gıda takviyesi)” olarak tanımlanmıştır. DSEHA, gıda takviyelerini vücudun normal fonksiyonlarını karşılaması amacıyla üretilen, içerisindeki besin öğeleri ile beslenmeye destek olan ürünler olarak tanımlanmıştır (1).

Ülkemizin yazılı resmi mevzuatları ve Avrupa Birliği ülkelerinde de kabul görülen Evira Kılavuzuna göre takviye edici gıdalar, normal beslenmeyi takviye etmek amacıyla kullanılır (1). İçeriğinde; vitamin, mineral, karbonhidrat, protein, yağ asidi, lif, amino asit gibi besin öğelerinin veya bunların dışında besleyici veya fizyolojik etkileri bulunan bitki, bitkisel ve hayvansal kaynaklı maddeler, biyoaktif maddeler ve benzeri maddeler kullanım amacına göre tek başına veya beraber bulunabilir. Takviye edici gıdalar; son tüketiciye ekstraktlarının veya konsantrelerinin tek başına veya karışımlarının tablet, kapsül, tek kullanımlık toz paket, sıvı ampul, pastil, damlalıklı şişe ve diğer benzeri toz veya sıvı formlarda hazırlanarak günlük alım dozu belirlenmiş ürünlerdir (2).

Gıda Takviyeleri Nedir, Ne İşe Yarar?

Takviye edici gıdaların tıbbi amaçları olmamakla beraber kişinin günlük beslenmesinin yerini de alamazlar. Takviye edici gıdalarda kullanılan tüm bileşenler ve miktarları Avrupa Birliği ülkelerinde de olduğu gibi çeşitli mevzuatlar çerçevesinde disipline edilmiştir. Tavsiye edilen tüketim miktarı dikkate alınarak tüketildiklerinde dengeli beslenme ve sağlıklı yaşama katkıda bulunurlar. Yaşam standardını yükseltip, iyilik halini uzatırlar (6). Türk Gıda Kodeksi Takviye Edici Gıdalar Tebliği, takviye edici gıdalar için besin öğeleri özelinde ilgili formları ve maksimum dozları tanımlamıştır (2).

Takviye edici gıdalar kesinlikle ilaç değildir ve tedavi amaçlı olarak kullanılamazlar. Ancak doktor gözetiminde kullanılarak, vücudun normal fonksiyonuna destek olabilirler (2).

Takviye Edici Gıda Çeşitleri Nelerdir?

Kullanım amacı, içerdiği besin bileşenleri, kullanılan yaş grubu ve cinsiyet gibi birçok faktör çerçevesinde gıda takviyesi çeşitleri mevcuttur (5).

Takviye edici gıdalar vücudun normal fonksiyonuna destek olmak amacıyla kullanılırlar. Her ürün besin bileşenlerine göre bir veya birkaç fonksiyona odaklanarak vücuda destek olmaya çalışır (6). Ayrıca ürünlerin kullanım amacını, içerdiği besin bileşenleri belirler. Örnek vermek gerekirse:

Beta glukanlar, yulaf yulaf kepeği, arpa ve arpa kepeği veya bunların karışımlarından elde ediliyorsa, porsiyonda en az 1 gram içeriyorsa, faydalı etkinin görünmesi için 3 g/gün’e ihtiyaç duyar. Kişi normal beslenme ile veya bunun yanında gıda takviyesiyle ilgili dozu karşılıyorsa beta-glukanlar normal kan kolesterol düzeyinin korunmasına katkıda bulunur (3).
Yine biotin normal enerji oluşum metabolizmasına katkıda bulunur (3).

Yönetmelikten de görüldüğü üzere, ilgili doz ve gereklilikler sağlandığı takdirde besin bileşeninin faydaları incelenmelidir (3).

4-10 yaş grubu çocukların kullanımı için özel çocuk gıda takviyeleri bulunduğu gibi 10 yaşından büyükler için de yetişkin gıda takviyeleri bulunmaktadır. Yaş grubuna göre yönetmelikler ürünleri ayırmaktadır (2).

Erkek ve kadın metabolizmaları ve ihtiyaçları birbirinden farklıdır. Bazı ürünler her iki grup tarafından ortak kullanılabilmekteyken bazı ürün de ayrılmaktadır. Dolayısıyla erkek gıda takviyeleri ve kadın gıda takviyeleri şeklinde, cinsiyet özelinde ürün tasarımları da yapılmaktadır. Metabolik farklılıklar ve ihtiyaçlarla beraber hormonal farklılıklar da bu tasarımda etkili olabilmektedir (5).

Ürün içeriği olarak bitkisel veya hayvansal kaynaklardan elde edilen besin bileşenleri kullanılabilmektedir. Vegan takviye edici gıda ürünleri bu alanda örnek gösterilebilir. Vegan gıda takviyeleri bitkisel kaynaklı besin bileşenleri kullanılarak üretilirler.

Tüm bunlarla beraber bazı ürünler paketlenme ve tüketilme yönleriyle de farklılık göstermektedir. Sıvı formda, şase formda, tablet şeklinde ve bunlar gibi birçok farklı formda ürünler bulunmaktadır.

Gıda Takviyesi Faydaları Nelerdir?

Takviye edici gıdaların faydasını incelerken öncelikle incelenen üründen beklentilere bakılmalıdır. Ardından kişi için gerekli doz belirlenmelidir. Çünkü ihtiyacı karşılamakta yetersiz doza sahip ürünler beklentileri karşılamakta da yetersiz kalır. Ayrıca ihtiyacın üstünde doza sahip ürünler beklenmedik etkiler de gösterebilir. Doğru dozun belirlenebilmesi için uzman hekime danışmak ve Türk Gıda Kodeksi Takviye Edici Gıdalar Tebliği’nde yayımlanan dozları incelemek önemlidir. Çünkü ancak gerekli miktarda alındığında etkisini doğru gösterebilir (2).

Ayrıca Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği incelendiğinde gıda takviyeleri ve içeriğindeki besin öğeleri gerekli şartları karşıladığında kemik gelişiminden, doku gelişimine, beyin fonksiyonlarının korunmasından, kalbin normal fonksiyonunun korunmasına göre çok fazla konuda vücudun normal işleyişine destek olur (3).

Dünyada besin bileşenleri ve bunun insan sağlığına etkileri üzerine pek çok araştırma yapılmaktadır. Ülkemizde bu etkiler incelenip kanıtlandığında kabul edilip Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği ekinde yayınlanmaktadır. Bir bileşenin ve/veya takviye edici gıdaların faydaları merak edildiğinde yönetmelik eki bize güvenli bilgiler sunar. Bununla beraber bazı bilimsel çalışmalarda etkisi kanıtlanmış ancak yönetmelikte bulunmayan beyanlar için de bakanlık kararını beklemek gerekmektedir (3).

Takviye Edici Gıdalar Nasıl Seçilmelidir?

Kötü beslenme ve ya çevresel etkenler sebebiyle yeterince alınamayan ve vücutta eksikliği hissedilen vitamin ve mineral gibi besin öğelerinin takviyesi, bireyin ihtiyacına uygun olan çeşitli takviye edici gıdalar ile tamamlanabilmektedir. Kişi bu sayede gün içerisinde vücudun normal fonksiyonlarına sahip olabilirken, aktif ve dinç hisseder. Kişiler vücudun ihtiyaç duyduğu besin öğelerini beslenme ve/veya gıda takviyeleri ile tam olarak sağladıklarında hastalıklara karşı daha dirençli ve bağışıklık sahibi olur (6). Takviye edici gıdaların bireyin özellikler ve ihtiyacına göre seçilmesi önemli bir husustur. Yaş grubu, cinsiyet ve farklı kişisel özellikler, ihtiyaç duyulan besin öğesi ve miktarı üzerinde önemli bir faktördür (5). 4-10 yaş grubu çocuklar için gıda takviyeleri, 10 yaşından büyük yetişkin gıda takviyelerinden farklılık göstermektedir (2). Bu sebepten doğru ürüne ulaşmak için öncelikle sağlık danışmanından destek almak, ardından ürünü tam incelemek önemlidir. Hormonal ve yapısal farklılıklar sebebiyle kadınlar için takviye edici gıdalar ve erkekler için takviye edici gıdalar içeriksel ve miktarsal olarak bazı besin öğelerinde farklılıklar gösterebilmektedir. Yine ürün seçiminde bu faktör de göz ardı edilmemelidir (7).

Hamilelik ve emzirme dönemi ile hastalık veya ilaç kullanılması durumlarında ancak doktora danışarak takviye edici gıdaların tüketilmesi uygun görülür. Takviye edici gıdalar herhangi bir sağlık problemi için kullanılacak bir ilaç değil, bir gıda ürünüdür. Stres, çevresel faktörler ve kötü beslenmeye dayalı vücudumuzda görülen bazı besin öğelerinin eksikliklerini tamamlamaya yarayacak olan takviye edici gıdalardan, sahip olduğu amaç ve sunduğu olumlu etkilerden fazlasını beklemek doğru olmayacaktır (2).

Kaliteli Takviye Edici Gıda Nasıl Anlaşılır?

Kalite terimi ürünün vaat ettiği özellikleri tamamen karşılaması ve kanıtlarla bunun ispatı anlamına gelir. Kaliteli gıda takviyeleri kullanıcı beklentilerine göre üretilen, insan sağlığına uygun içeriklerle hazırlanan ve bunu kanıtlara dayalı yapan ürünlerdir.

Ürün ve kullanıcı özellikleriyle beraber tercih edilen ürün, üretici ve ürünün satın alındığı yer de önemlidir. Üreticini üretim kalitesi, kalitesinin kanıtları, ürünün analiz raporları ve uygunluğu incelenerek doğru ürüne karar verilmelidir. Üreticiler ISO 9001 kalite yönetim sistemi, ISO 22000 gıda güvenliği yönetim sistemi, BRC gıda güvenliği belgesi, GMP iyi üretim uygulamaları ve HACCP tehlike analizleri sertifikalarıyla hem üretimlerini pek çok noktada daha güvenli alanda tutabilirler hem de kullanıcılara bağımsız denetçi kuruluşlardan alınan belgelerle bunu kanıtlamak isteyebilirler. Ürünün analiz raporlarını belirli periyotlarla hem kendi laboratuvarlarında hem de bağımsız akredite laboratuvarlarda test ettirerek üründe stabiliteyi yakalamaya çalışırlar. Bu koşulların tamamının veya bir kısmının varlığı veya kanıtın güvenilirlik seviyesi ürün tercihinde önemlidir. Ayrıca bu ürünlerin uygun depolama şartlarında saklanması, uygun nakliyesi de en az üretim ve ürün kadar önemlidir. Ürünün temin edileceği yerin ürün saklama koşullarına ve satışına uygun olması gerekmektedir. Satın almadan önce Tarım ve Orman Bakanlığına ait ggbs.tarim.gov.tr adresinden gıda güvenliği bilgi sistemi aracılığıyla ürünü sorgulayıp ruhsatının varlığına bakmak elzemdir (4). Bununla beraber satın alınan ürünün orijinal olması da hayati önem taşımaktadır. Orijinal gıda takviyeleri olduğundan emin olduktan sonra satın almak gereklidir, herhangi bir şüphede güvenilir satış kanallarını tercih etmek gerekir.

Onaylı Gıda Takviyeleri Nelerdir?

Piyasaya arz edilen takviye edici gıdalar, bir gıda kategorisi olup, ileri gıda teknolojisi ürünüdür. Gıda güvenliği yönetim sistemleri uygulanarak üretilen takviye edici gıdaların piyasaya girebilmesi için Tarım ve Orman Bakanlığından onay alma şartı bulunmaktadır. Tehlike Analizleri ve Kritik Kontrol Noktaları (Hazard Analysis Critical Control Points) veya İyi Üretim Uygulamaları (Good Manufacturing Practices) takip edilerek üretilmesi önemli olan takviye edici gıdalar tüm ayrıntılarıyla incelenerek onaylanmaktadır (1).

Herhangi bir gıda takviyesi incelendiğinde bakanlık ruhsatı ve firma dokümanlarına bakılarak uygunluğu değerlendirilebilir.

En İyi Takviye Edici Gıda Hangisidir?

En iyi gıda takviyesi seçiminde öncelikle kişinin ihtiyaç analizini yapmak gerekir. Eğer kişi kötü beslenme, çevresel etkenler gibi faktörler sebebiyle bir veya birden fazla besin öğesinin eksikliğini yaşıyorsa gıda takviyesine ihtiyaç duyabilir. Doktoruna danışıp, kendisi için uygun gıda takviyeleri hakkında bilgi alabilir. Bu süreçte yaşı, cinsiyeti, özel sağlık durumları ve varsa hastalıkları incelenir. Tüm bu durumlar göz önünde bulundurularak kişi için en faydalı gıda takviyeleri belirlenir. Kişiden kişiye metabolizma farklılıklarından ötürü durum değişeceği için bu etkenler çok önemlidir (5). Bir kişinin beklentilerini karşılayan bir ürün başka bir kişide sorun yaratabilir (7). Bu sebepten uzman onayı olmadan kullanılmaması tavsiye edilmektedir.

Kişiye en faydalı takviye edici gıda tespitinde önemli hususlardan biri de doğru ve orijinal ürün seçimidir. Bu seçim yapılırken öncelikle ürünün bakanlık ruhsatı sorgulanmalı ve ürünün satın alındığı yerden ürünün orijinalliğinden emin olunmalıdır (4). Aksi durumlarda beklentinin karşılanması bir yana, istenmeyen durumlar da meydana gelebilir. Ürünün yasallığı, güvencesi ve kalitesinden emin olduktan sonra ürün seçimi yapılmalıdır.

Birden Çok Takviye Edici Gıda Aynı Anda Kullanılabilir mi?

Yanlış beslenme ve çeşitli çevresel sorunlardan ötürü vücudun normal fonksiyonları zarar görebilir. Bu durumlarda öncelikle doktora başvurmak gerekir (7). Doktorların önerdiği takviye edici gıdalar eğer tedavi sırasında kullanılan ilaçlarla veya kendi arasında bir komplikasyon oluşturmuyorsa kullanılabilir. Doktorların önerdiği gıda takviyeleri kullanımında olumsuz bir durumla karşılaşmamak için günlük doz ve kullanım süresine uymak gerekir (7).

İlaçla Beraber Gıda Takviyesi Kullanılabilir mi?

Tedavi sırasında doktorunuzun bilgisi ve onayı dahilinde bu mümkündür. Ancak buradaki en önemli husus ürün içeriklerini dikkatli incelemektir. Öncelikle kullanılan ilaçların prospektüsü incelenmeli ve gıda takviyesi veya gıda takviyesi içerisindeki besin öğeleri ve alerjenlere karşı kullanıma aykırı bir durumun varlığı incelenmelidir. Ardından ilaçla beraber kullanılacak gıda takviyeleri incelenip, komplikasyon yaratma durumuna bakılmalıdır. Tüm bu incelemelerin hekiminizin gözetiminde yapılması gerekmektedir. Birden fazla doktor gözetiminde birden fazla ilaç kullanımı ve tedavi var ise, ilgili doktorların tamamına danışılması elzemdir. Burada doktorların tavsiye ettiği gıda takviyesi ve miktarına kesinlikle uymak gerekir (7).

Takviye Edici Gıda Yan Etkileri Nelerdir?

Gıda takviyeleri kimyasal, bitkisel ve/veya hayvansal içerik barındırabilir. İçeriğinde bulunan maddeler vücudun normal fonksiyonuna katkı da bulunacağı gibi alerji veya beklenmeyen etkilerde de bulunabilir. Bu sebepten bir ürün kullanmadan önce ürün içeriğine dikkatli bakmakta fayda vardır. Bilinen bir alerji var ise, ürün içeriğindeki alerjenler incelenmelidir. Ürün konusunda yeterli bilgiye sahip olmadığı durumlarda doktor veya eczacıya danışılması gerekmektedir.

Takviye edici gıdaların ürünün içeriğinden bağımsız olarak, yaş, hastalık, hamilelik gibi özel durumlarda da hekim kontrolünde alınması gerekmektedir. Ürünün bu durumlarda yarattığı komplikasyonlar incelenip, ardından karar verilmelidir.

Ürünün uygun dozda alınması, kişisel özelliklere dayalı yeterli miktarın alınması da bir sorun ile karşılaşmamak için önem arz eder.

En İyi Takviye Edici Gıda Markaları Hangileridir?

En iyi gıda takviyesi markalarını incelerken üreticinin ürünler için bakanlık ruhsatına sahip olması, müşteri memnuniyetinin yüksek olması, çeşitli kalite yönetim sistemlerine sahip olması ve bunu akredite raporlarla kanıtlaması, ürünlerini periyodik analizlerden geçirip bunu kanıtlaması bakılması gereken temel noktalardır.

Bikalite’de bulunan ürünler özenle seçilmiş olup, yazılı resmi mevzuatlara uygun ve gıda güvenliği yönetim sistemlerini karşılayan özellikteki ürünlerdir. Ayrıca ürünler üreticinin bizzat kendisinden ve/veya distribütöründen temin edildiği için orijinal takviye edici gıda ürünleridir. Kendinize uygun takviye edici gıdayı doktorunuzun bilgisi ve onayı dahilinde güvenle seçebilir ve kullanabilirsiniz.

Kaynakça:

Uyarı Metni

14.09.2020 tarihli Sağlık Beyanı ile Satışa Sunulan Ürünler Hakkında Yönetmelik Taslağı, 26.01.2017 tarihli ve 29960 sayılı Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği ve 07.06.2013 tarihli 28670 sayılı Sağlık Beyanı ile Satışa Sunulan Ürünlerin Sağlık Beyanları Hakkında Yönetmelik çerçevesinde Bikalite’de içerikler hazırlanmaktadır.

Kategoriler hakkında hazırlanan içerikler hiçbir şekilde kategoride bulunan ürünlerle ilişkilendirilemez. İlgili içerik sadece sağlık meslek mensuplarına bilgi verilmesi amacı ile hazırlanmıştır. İçerik, yerli ve yabancı bilimsel kaynaklardan yararlanılarak oluşturulmuştur. Yabancı dildeki orijinal isimlerinin Türkçe'ye çevrilmesi ile ortaya çıkan anlamlardan Bikalite sorumlu değildir.

Bikalite’de kamuoyunu yanıltıcı, kamu sağlığını bozucu, eksik ve yanlış bilgilendirici reklam ve ilan bulunmamaktadır. Bikalite’de ilaç satışı yapılmamaktadır. Takviye edici gıdalar İLAÇ DEĞİLDİR, hastalığın önlenmesi, tedavi edilmesi veya hafifletilmesinde kullanılamaz. Bikalite’de satışı yapılan ürünlerin hastalıkları önlemeye, tedavi etmeye, hafifletmeye veya tedavisine yardımcı olduğuna dair tavsiyeler veya beyanlar bulunmamaktadır. 2 yaşın altındaki çocukların kullanımına uygun değildir. 2-4 veya 4-10 yaş arasında kullanılacak ürünlerde mutlaka ilgili yaş aralığına uygunluğuna bakılmalıdır, uygun değilse kesinlikle tüketilmemelidir.

Herhangi bir sağlık sorununuz için mutlaka hekiminize başvurunuz. Destek gıda ürünlerinin kullanımının doktor ve/veya eczacı kontrolünde yapılması tavsiye edilir.

Takviye edici gıdaların kullanımı normal beslenmenin yerini tutamaz. Dengeli ve çeşitli beslenme sağlıklı bir yaşam için temel gerekliliklerdendir. Kullanım sırasında tavsiye edilen günlük porsiyonu aşmayınız. Kullanmadan önce mutlaka ürün talimatlarını ve uyarılarını okuyunuz.

Hastalık, emzirme dönemi ve/veya hamilelik sırasında veya ilaç kullanımında takviye edici ürünlerin kullanımını doktorunuza danışarak sağlayın. Hastalıklara negatif etkisi veya ilaçlarla etkileşimi için hekiminize danışınız. Bu ürünleri çocukların erişebileceği yerlerden uzak tutunuz. Kullanım sırasında herhangi bir beklenmeyen durum ortaya çıkarsa en yakın sağlık kuruluşuna başvurunuz.

Site içerisinde ve/veya ürün detaylarında bulunan yazılar sadece bilgi vermeyi amaçlar.

Bikalite, yasal gereksinimleri sağlayan içerikler üretir. Bikalite beşeri tıbbi ürün ve ilaç satışı yapmaz. Bikalite’de satışta bulunan tüm ürünler ilgili bakanlık şartlarını sağlar. Bikalite ayrıca ürün ve üretim sürecini inceleyip, sadece kalite kriterlerine uygun bulduğu ürünleri satışa sunar. Bikalite ürünleri üreticiden ve/veya distribütöründen tedarik ederek %100 orijinallik sunar. Bikalite’de son kullanma tarihi yaklaşan ürünler bulunmaz.

Kaliteli ve sağlıklı günler dileriz.

Bikalite Ekibi

Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.

Takviye Edici Gıda Market