Canlıların ortak yapı taşlarından biri proteinleri oluşturan amino asitlerdir. Birbirinden farklı görevleri vardır ve bu anlamda kendi aralarında sınıflandırılmaktadır. Bazı amino asit çeşitlerini vücut sentezleyebilirken bazılarını dışarıdan almak gerekmektedir. Ayrıca vücudun dönem dönem ihtiyaç duyduğu amino asitler de mevcuttur. Bu nedenle amino asit çeşitlerini tanımaya çalışırken bu ayrımları bilmek ve vücudun ihtiyacını bu doğrultuda karşılamak oldukça önemlidir.

Amino Asit Nedir? Ne İşe Yarar?

Amino asitler canlıların yapı taşlarından biri olan proteini oluşturan bileşiklerdir (1). Değişken yan zincir grubu ile birlikte karbon, azot, hidrojen ve oksijenden oluşan organik bileşikler olarak da tanımlanabilir (2). Vücuda alınan besinleri sindirim sistemi proteini, amino asitlere ayırır ve daha sonrasında vücut fonksiyonlarının yerine gelmesi için amino asitleri çeşitli şekillerde birleştirir (1). Bu amino asitler o anda kullanılabilir veya vücut daha sonra kullanmak üzere depolayabilir (3).

Vücudun sağlıklı şekilde büyüyebilmesi ve gelişebilmesi için ortalama 20 tane amino asite ihtiyacı vardır (2). Bu amino asitlerin bir kısmını vücut kendi üretebilmekte veya sentezleyebilmektedir. Ancak dışarıdan alınması zorunlu sayılan amino asitler de mevcuttur. Vücutta sentezlenemeyen ve dışarıdan alınması gereken amino asitlere esansiyel amino asit denilmektedir. Bireyin metabolik durumuna bağlı olarak çeşitli varyasyonlar mümkün olsa da, genel olarak kabul edilen düşünceye göre temel olarak dokuz tane esansiyel amino asit vardır (4). Öte yandan vücudun sadece belirli durumlarda ihtiyaç duyduğu amino asitler ise koşullu amino asitler olarak adlandırılmaktadır.

Esansiyel Amino Asitler Nelerdir?

Yukarıda belirttiğimiz gibi, metabolizma tarafından sentezlenemeyen ancak vücudun ihtiyacı olan ve dışarıdan alınması zorunlu amino asitlere esansiyel amino asit denilmektedir (4). Esansiyel amino asitler, baklagiller, kinoa, yumurta, balık, yer fıstığı gibi pek çok besinden sağlanabilmektedir (5). Metabolizmanın durumuna göre bazı farklılıkların olabileceği kabul edilse de temelde dokuz tane esansiyel amino asit olduğu kabul edilmektedir. Bunlar; histidin, izolösin, lösin, lizin, metionin, fenilalanin, treonin, triptofan ve valindir (6).

Histidin Nedir?

Histidin; büyüme ve doku onarımı için ihtiyaç duyulan yarı esansiyel bir amino asittir. Bağışıklık, mide salgısı ve cinsel işlev gibi pek çok farklı durumlarda rol oynamaktadır. Ayrıca kan hücresi üretimi için gereklidir ve dokuları ağır metallere karşı da korumaktadır (7).

İzolösin Nedir?

İzolösin; hemoglobin oluşumu, kan şekeri ve enerji seviyelerini düzenlenmesi için gereklidir. Ayrıca bağışıklık fonksiyonunu uyarma ve çeşitli hormonların salgılanmasını teşvik etme gibi fizyolojik işlevleri de mevcuttur (8).

Lösin Nedir?

Lösin; kan şekeri seviyelerinin düzenlenmesinde katkıda bulunmaktadır. Vücutta kas dokularında yoğunlaşır. Kas ve kemik dokusunun büyümesi ve onarımı ayrıca büyüme hormonu üretimi için de gereklidir.

Lizin Nedir?

Lizin; hormon ve enzim üretiminde rol oynamaktadır. Ayrıca kalsiyum emiliminde önemli roller oynamaktadır (2).

Metionin Nedir?

Metionin; büyüme ve doku onarımı için gerekli bir aminoasit çeşididir. Hücre yaşlanmasını yavaşlatır ve civa gibi ağır metallerin atılımına yardımcı olur. Bununla birlikte selenyum ve çinko minerallerinin biyoyararlanımı için zorunlu bir amino asittir (9).

Fenilalanin Nedir?

Fenilalanin; protein ve enzimlerin yapısında, işlevinde önemli rollere sahiptir. Ayrıca diğer amino asitlerin üretiminde de önemli bir rol oynamaktadır (2).

Treonin Nedir?

Treonin; sinir sistemi için önemli bir rol oynamaktadır. Karaciğerde yağ birikmesini önleyerek yağ metabolizmasında önemli bir rol oynamaktadır (10).

Triptofan Nedir?

Triptofan; iştah, uyku ve ruh halini düzenleyen serotonin öncüsü olarak kabul edilmektedir.

Valin Nedir?

Valin; zihinsel gücü, kas koordinasyonunu ve duygusal sakinliği korumaktadır. Ayrıca kas büyümesi, doku onarımı ve enerji için de gereklidir (11).

Koşullu Amino Asitler Nelerdir?

Koşullu amino asitler normalde esansiyel olarak kabul edilmeyen ancak bazı durumlarda vücudun ihtiyaç duyduğu ve esansiyel olarak kullanılması gereken amino asitlerdir (12). Hastalık durumunda, yoğun stres altında veya yaralı olunan durumlarda vücutta üretilenden fazlasına ihtiyaç duyulan amino asitler normal zamanda vücutta az bir miktarda üretilmektedir (4). Bir başka deyişle vücutta az miktarda üretebilen veya sentezlenebilen bu aminoasit çeşitleri belirli durumlarda esansiyel olarak sayılabilmektedir. Stres veya hastalık durumlarında daha fazlasına ihtiyaç duyulan amino asitler dışarıdan besinlerle veya takviye ile alınabilmektedir.

Bu duruma örnek olarak arjinin / arginin amino asiti gösterebilir. Genel olarak arjinin gerekli olmadığı düşünülse de kanser gibi belirli hastalıklarda vücudun ihtiyacı olan arjinin için dışarıdan besin veya takviye yoluyla destek alınması gerekmektedir (2). Koşullu amino asitlerden bazıları; arjinin, sistein, glutamin, tirozin, glisin, ornitin, prolin ve serindir (13).

Amino Asit Faydaları

Amino asitler, vücutta pek çok farklı kimyasal reaksiyonlara neden olurken hastalıkları da önler ve aynı zamanda kasları oluşturur (1). Ayrıca doku onarımına destek olurken hücre yaşlanmasına da karşı savaşır. Amino asitler büyüme ve sağlıklı bir gelişim için oldukça yararlıdır. Sadece esansiyel amino asitler değil, esansiyel olmayan veya koşullu amino asitlere de vücut zaman zaman ihtiyaç duyabilmektedir.

Vücutta koşullara bağlı olarak yeteri kadar amino asit olmadığında veya çeşitli durumlar için amino asit takviyesine ihtiyaç duyulabilmektedir. Bu anlamda takviye yoluyla alınan amino asitlerin bazı faydalarından bahsetmek mümkündür.

Amino asit takviyelerine BCAA takviyesi de denilmektedir. BCAA dallı zincirli amino asit demektir. Supplement BCAA lösin, izolösin ve valinden oluşmaktadır (14). Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Tıp Kütüphanesi’nde yayınlanan bir çalışmaya göre takviye olarak alınan lösinin kas büyümesini arttırmada rol alabileceği ifade edilmiştir (15). Ayrıca BCAA’ların yoğun olarak antrenman yapanlar için kas ağrısının azaltılmasında da rolü olduğu bazı araştırmalarda ifade edilmiştir (16).

Yapılan bir başka araştırmaya göre ise karaciğer hastalıklarına sahip kişilerin BCAA takviyesinin faydalarının görüldüğü gözlemlenmiştir. Bu araştırmalardan birine göre hepatik ensefalopati hastalığının tedavisinde kullanılan aminoasit takviyelerinin hastalığın semptomları üzerinde olumlu etkilere sahip olabileceği gözlemlenmiştir (17). Siroz hastaları üzerinde yapılan bir başka araştırmaya göre ise karaciğer kanser riskine karşı koruma sağlayabileceğine dair veriler mevcuttur (18).

Amino Asit Eksikliği ve Belirtileri Nelerdir?

Amino asitler proteinleri oluşturan yapı taşlarından biridir. Bu nedenle amino asit eksikliği aynı zamanda metabolizmanın da sağlıklı çalışmadığının göstergesi olarak kabul edilmektedir. Vücudun amino asitleri parçalayamaması veya amino asitlerin hücrelere nüfuzunda sıkıntılar görüldüğünde vücutta zararlı maddeler birikmeye başlar ve ciddi hastalıklara yol açabilir (3).

Amino asit eksikliğinde görülen bazı klinik semptomlar şu şekildedir;

Kusma
İştahsızlık
Anksiyete
Uykusuzluk
Depresyon
Gençlerde büyüme geriliği vs. (4)

Amino asit eksikliği genel olarak kalıtsaldır. HCU olarak kısaltılan homosistinüri hastalığı metionin denilen amino asidin işlenememesinden kaynaklanmaktadır. Bu durumda zararlı maddeler kanda ve idrarda birikmektedir. Tehlikeli bir hastalık olduğu için erken teşhiş ve tedavi önemlidir (19). Günümüzde doğumdan sonra bebeklerde tarama yapılmaktadır.

Unutulmamalıdır ki herhangi bir amino asit eksikliği durumunda veya takviye kararı aldığınız durumlarda doktorların tavsiye ettiği doz ve sürede kullanmak önemlidir.

En İyi Amino Asit Takviyesi

Vücudun amino asit ihtiyacını karşılamanın en iyi yolu dengeli beslenmedir. Ancak özellikle vücut tarafından sentezlenemeyen esansiyel amino asitler için bazı koşullardan dolayı amino asit takviyesine ihtiyaç duyulabilmektedir. Bu noktada “en iyi amino asit takviyesi”, vücudunuzun ihtiyaçları tespit edildikten sonra doktorunuz tarafından önerilen takviyedir.

Bikalite olarak; ürünlerin kalite ve onay belgelerinin kontrolünü sağlıyor, bu ürünleri orjinal olarak üreticisinden veya distribütöründen temin ederek size ulaştırıyoruz. Doktorunuzun önerisi ile satın almayı düşündüğünüz amino asit takviyesi ve sporcu / suplement ürünlerini Bikalite’den güvenle temin edebilir ve deneyimlerinizi bizimle paylaşarak gelişimimize katkıda bulunabilirsiniz.

Kaynakça: