Vücudun kendi başına üretemediği ancak dışarıdan almak zorunda olduğu minerallerden biri iyottur. İyot özelikle Türkiye’de yöresel bir problem olarak ortaya çıkmaktadır (1). Bunun sebebi ise bazı yörelerde toprağın yeteri kadar iyot bulundurmamasıdır. Böylece yetişen gıdalara yeterince iyot aktarılamaz ve iyotun ihtiyacı karşılanamaz hale gelebilmektedir. Ancak günümüzde özellikle tuzlara ekleme yapılarak yeteri kadar iyot alımı daha kolay bir şekilde sağlanmaktadır.

İyot Nedir ve Ne İşe Yarar?

Vücudun sağlıklı çalışabilmesi için iyota ihtiyacı vardır. İyot, genel olarak gıdalarda bulunmaktadır. Ancak gıdalarda ne kadar içerdiğini saptamak zor olduğu için genel olarak iyotla zenginleştirilmiş tuzlar kullanılmaktadır (2). Vücudun tiroid hormonlarını yapabilmesi için iyota ihtiyacı vardır. Tiroid hormonları vücutta bir çok önemli işlevi yerine getirmektedir (3).

Sağlıklı tiroidlere sahip olabilmek için gerekli olan iyot, ağız yoluyla tüketilir, mide ve ince bağırsakta sindirilir (2). Tiroid hormonları metabolizmayı, kalp sağlığını ve daha fazlasını kontrol etmektedir (4). İyot olmadan tiroid hormonu üretimi düşebilir ve pek çok farklı sağlık sorunlarına yol açabilir. Öte yandan hamilelik ve bebeklik döneminde sağlıklı beyin ve kemik gelişimi için tiroid hormonuna ihtiyaç vardır (3). Bu nedenle yeteri kadar iyot almak hamile kadınlar için daha önemlidir.

İyot Faydaları

Vücudun önemli ihtiyaçlarından biri olan iyotun olası faydalarından bahsetmek mümkündür. Tiroid hormonlarının üretilebilmesi için gerekli olan iyot, tiroid bezi hormon üretimini düzenlemektedir. İyotun eksikliğine bağlı hipotiroidizme sahip olmamak için düzenli olarak alınması gerekmektedir. Guatr hastalığının en büyük sebeplerinden biri vücudun yeteri kadar iyotu alamamasıdır. İyotun eksikliğine bağlı guatr, diyet açısından zengin iyot içeren gıdalar ya da takviyeler sayesinde tedavi edilebilmektedir. Tam tersi durumda yani aşırı aktif tiroid bezi durumlarında ise radyoaktif iyot adı verilen bir tür ilaçla tiroid hormonun azaltılmasında yardımcı olabilmektedir (4).

Tiroid bezi kanseri durumunda uygun koşullarda, tedavi yöntemi olarak, radyoaktif iyot kullanılabilmektedir. Amerikan Kanser Derneği’nin verilerine göre genel olarak tiroid bezi ameliyatlarından sonra kullanılan bu yöntemle yapılan çalışmalar doğrultusunda olumlu sonuçlar elde edilmiştir (5).

Hamilelik sırasında fetüsün sağlıklı gelişebilmesi için de iyota ihtiyacı vardır. Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Tıp Kütüphanesi’nde yayınlanan çalışmalarda hamile kadınların iyot takviyesinin sağlıklı bir doğum ağırlığı ile ilişkili olduğu ortaya çıkmıştır (6). Ayrıca hamilelikte bebeğin beyin gelişimi için iyot oldukça önemlidir. Bazı araştırmalar iyot uneksikliği ile doğan bebeklerin IQ düşüklüğü ve entellektüel gelişimlerinde gecikmeyle büyüyebileceği tespitinde bulunmuştur (4). Ancak unutulmamalıdır ki yapılan bu çalışma uzmanlar tarafından kontrollü olarak gerçekleştirilmiştir. Bu nedenle doktorunuz önermeden iyot takviyesi almamanız gerekmektedir.

İyotun olası faydalarından biri ise fibrokistik meme hastalığının tedavisine yardımcı olabilmesidir. Fibrokistik kitle kanserli değildir ve en çok üreme çağındaki kadınlarda görülmektedir. Ancak bu hastalıkta iyotun takviyesi için doktorunuza başvurmanız gerekmektedir (4).

Ayrıca iyot enfeksiyonları tedavi etmeye ve önlemeye yardımcı olmak için sıvı halde topikal olarak kullanılabilmektedir. Böylece yaranın içindeki ve çevresindeki bakterileri öldürebilir ve iyileşmeye katkı sağlayabilir (4). Ancak dozaj bilgisi için doktorunuza danışmanızda yarar vardır.

İyot, 4 yaş ve üzeri sağlıklı bireyler için Türk Gıda Kodeksi Takviye Edici Gıdalar Tebliği’ne göre Beslenme Referans Değeri olan 150 mcg / gün tüketildiği koşullarda;

normal enerji oluşum metabolizmasına,
cildin korunmasına,
tiroid hormonlarının normal üretimine ve normal tiroid fonksiyonuna

katkıda bulunur (7).

İyot Çeşitleri Nelerdir?

İyotun takviyeleri form, dozaj, fiyat, içerik yönünden farklı olabilmektedir. Genel kullanım olarak damla formunda kullanılan iyotun kapsülleri de mevcuttur. Ayrıca kompleks mineral veya multivitaminlerle beraber kullanmak da mümkündür. İyot çeşitleri arasında daha doğal kabul edilen iyot yönünden zengin olan deniz yosunu takviyeleri de üretilmeye başlanmıştır. Ayrıca vegan, gluten ya da alerjik madde içermeyen takviyeler de mevcuttur. İyot alımının fazlası zararlı olabileceği için doktorların tavsiye ettiği süre ve dozda kullanılması önerilmektedir.

İyot Eksikliğinde Görülen Hastalıklar Nelerdir?

Gelişimsel ve bilişsel problemlere sebep olabilen iyot eksikliği, dünyanın pek çok yerinde önlenebilen bir eksiklik olarak karşımıza çıkmaktadır. Eksikliğin oluşturduğu en bilinen hastalık guatrdır. Guatr, tiroid hormonunun gereğinden fazla çalışması sonucunda tiroid bezinin büyümesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Şiddetli iyotun eksikliğinde ise bu durum kaçınılmazdır (8).

İyotun eksikliğinin oluşturabileceği bir diğer durum da zeka geriliğidir. Şiddetli iyot eksikliklerinin bebeklerin IQ eksikliği ve entelektüel gelişim geriliği yaşamalarına sebep olabildiği farklı kanaklarda belirtilmektedir (9). Ayrıca iyotun eksikligi ile doğan bebeklerde zayıf kas tonusu veya kalp sorunları gibi problemlerin yaşamasına sebep olabilir (10).

İyotun eksikliğinde en çok görülen hastalıklardan biri de kişilerde hipotiroidizm gelişebilme riskidir. Tiroid hormonu üretilmediği zaman ortaya çıkan bu durumun belirtileri arasında kuru cilt, saç dökülmesi, yorgunluk, üşüme hissi, adet düzensizlikleri, ortaya çıkabilmektedir (8, 9).

Genel olarak iyotla zenginleştirilmiş tuzlar, iyot eksikliğinin önüne geçmektedir. Ancak iyot eksikliği yaşanması durumunda guatrojen denilen maddeler iyotun emilimini azaltabilmektedir. Bu nedenle iyot eksikliği yaşanması durumunda brokoli, lahana, karnabahar, çilek gibi yüksek guatrojen taşıyan besinler kontrollü tüketilmelidir (10).

İyot Aç mı, Tok mu İçilir?

İyot güçlü bir takviye olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle midesinde hassasiyet yaşayan kişileri rahatsız etme olasılığı vardır. İyot takviyesi alırken, doktorunuz aksini belirtmediği sürece yemeklerden sonra veya yemekle birlikte almanız mümkündür. İyotu damla olarak kullanmaya karar verdiyseniz su veya etikette tavsiye edilen sıvılarla içmeniz mümkündür. Bu durumda bütün iyotu aldığınızdan emin olmanız için damlayı damlattığınız sıvının hepsini tüketmeniz gerekmektedir (11).

En İyi İyot Takviyesi

İyot almanın en iyi yolu iyot içeren besinleri tüketmektir. Ancak ihtiyaç halinde iyotun takviyeleri de kullanılabilir. Birçok takviye edici gıda yazımızda belirttiğimiz gibi “en iyi iyot takviyesi”, vücudunuzun ihtiyaçları tespit edildikten sonra doktorunuz tarafından önerilen üründür.

İyot takviyesi ihtiyacı farklı koşullarda ortaya çıkabilmektedir. Bikalite olarak; tüm gıda takviye ürünlerinde olduğu gibi iyot takviyelerini de öncelikle uzman ekibin denetiminden geçiriyor, ürünlerin kalite ve onay belgelerinin kontrolünü sağlıyor, bu ürünleri orjinal olarak üreticisinden veya distribütöründen temin ederek size ulaştırıyoruz.

Kaynakça: