Folik Asit / Folat / B9 Vitamini

B grubu vitaminler arasında daha çok folik asit olarak bilinen B9 vitamini, sağlıklı bir gelişim için oldukça önemli bir vitamindir. Suda çözünebilen folat insan vücudu tarafından sentezlenemez. Bu nedenle dışarıdan alınması zorunlu vitaminler arasındadır. Hem hayvansal hem de bitkisel besinlerden kolayca alınabilen folat, dengeli olarak beslenen kişiler için çoğunlukla ihtiyaç haline gelmez. Ancak hamilelik gibi özel durumlarda veya folik asit eksikliği durumunda takviye olarak alınması gerekebilir. Özellikle hamilelikte bebeğin sağlıklı gelişimi için kritik bir rol oynar. Ancak yetişkinler için de dengeli bir folat düzeyine sahip olmak ciddi problemlerin ortaya çıkmaması için önemlidir. Bu nedenle sağlıklı bir metabolizma için folat seviyesini takip etmekte yarar vardır.

Folik Asit Nedir, Ne İşe Yarar?

Folik asit, insan vücudunda birçok önemli görevi olan ve folatın sentetik bir formu olan suda çözünebilen bir B vitamini türevidir (1). B9 vitamini olarak da bilinir. Gıdalarda doğal olarak bulunabildiği gibi takviye edici gıdaların içeriğinde de sıklıkla kullanılır. Adını yaprak anlamına gelen “ folium” dan alan folat ilk olarak 1943 yılında doğal besinlerden ayrıştırılmıştır (2). Folat vücut sağlığı, büyüme ve gelişme için gerekli olan bu sebeple de hamilelik, bebeklik ve ergenlik gibi hızlı büyüme dönemlerinde yeterli düzeyde tüketilmesi son derece önemli bir vitamindir (1). Folikasit DNA bazlarının sentezi için gereklidir ve aynı zamanda birçok metabolizma sürecinde önemli rolü vardır. Bu sebeple B9 vitamini kullananlar kardiyovasküler hastalıklar, zihinsel hastalıklar, kanser ve doğum kusurlarına karşı korunmada yararını görebilirler (1).

Folat / B9 Vitamini / Folik Asit Çeşitleri

Folat, pteridin halka yapısı ve/veya glutamik asit kalıntılarının sayısı ile üretilen kalsiyum-L-metilfolat, pteroilmonoglutamik asit, (6S)-5 metiltetrahidrofolik asit, glukozamin tuzu gibi formları bulunan bir grup kimyasal yapı olarak bilinir (1) – (3) . Folik asidin doğal olarak bulunduğu gıdalar genel olarak baklagiller, yeşil yapraklı sebzeler, et yumurta olarak sıralanabilir. Daha ayrıntılı olarak ele almak gerekirse sağlıklı bir insanın günlük gereksiniminin karşılanması açısından, en yoğun folik asitin içeren besinler aşağıda sıralanmıştır.

• karaciğer ve diğer organ etleri
• kuru baklagiller,
• fındık ve ceviz gibi sert kabuklu meyveler
• ıspanak ve Brüksel lahanası gibi yeşil sebzeler
• başta narenciye grubu olmak üzere meyveler ve özü ve kepeği ayrılmamış tahıl ürünleri
• patates

Tablo 1’ de besinlerden doğal olarak alınabilecek folik asitin miktarı gösterilmiştir (2). İnsanların folat içeren gıda diyince aklına gelen ilk gelen sorulardan biri olan cevizde folik asit var mı? sorusunun cevabı da yukarıda yer alan tablodan 77 mg/100 g ile yüksek bir oranla anlaşılmaktadır.

Folik Asit Faydaları

Folat, vücutta tek karbon metabolizmasında görev almakta, pürin ve timidilat sentezi ile fosfolipidler, proteinler, DNA ve nörotransmitterleri içeren önemli biyolojik maddelerin metilasyonu için gereken tek karbon ünitesini sağlamaktadır. Böylece nükleik asitlerin yapımı ve bazı amino asitlerin birbirine dönüşmünü (serin, glisin ve homosisteinin metiyonine dönüşümü, histidinin glutamik asite katabolizması) sağlanmaktadır (2).

Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği’ne göre, 4 yaş ve üzeri sağlıklı bireyler için Beslenme Referans Değeri olan 200 mcg / gün tüketildiği koşullarda Folat veya Folik Asit;

• normal amino asit sentezine,
• normal kan oluşumuna,
• normal homosistein metabolizmasına,
• bağışıklık sisteminin normal fonksiyonuna,
• yorgunluk ve bitkinliğin azalmasına katkıda bulunur.
• folik asitin hücre bölünmesinde görevi vardır (4).

Folik Asit Eksikliği Nedir?

Folik asit eksikliği belirtileri insanlarda yorgunluk, zayıflık, aşırı uyku, soluk cilt, nefes darlığı ve sinirlilik gibi çeşitli sorunlar olarak bahsedilebilir (5). B12 vitamini yetersizliğinde görülen etkiler gibi özellikle gebe kadınlarda kırmızı kan hücrelerinin tam olarak olgunlaşamadığı megaloblastik (makrositik) anemi, ilişkisinin tam anlamıyla açıklanamadığı kolon, mide, uterus kanserleri, yükselmiş serum homosistein düzeyi ile görülen kalp-damar hastalıkları ve anensefali ve sipina bifida gibi NTD (nöral tüp defektleri) oluştuğu folik asit yetersizliği sonucu saptanmış bulgulardır (2).

Vücut fonksiyonlarında önemli görevleri olan folik asit faydası, normal amino asit sentezi, hücre bölünmesi ve kan oluşumu ile birlikte bağışıklık sisteminin normal fonksiyonuna da katkıda bulunmasıdır. Yorgunluk ve halsizliğin azalmasına katkıda bulunduğu da bilinen faydaları arasındadır. Hamilelik döneminde folat içeren takviyeler kullanıldığında yarık damak gibi nöral tüp bozukluklarını engellemeye yardımcı olabilmektedir. Bu sebeple hamilelik döneminde alınan folik asitin desteği önemlidir.

Daha fazla bilgi için Folat veya FolikAsit Eksikliği Belirtileri Nelerdir? başlıklı yazımızı ve diğer blog yazılarımızı inceleyebilirsiniz.

Folik Asit Ne Zaman Kullanılmalıdır?

Folik asit içeren gıdaların veya takviyelerin kullanılmasında belirlenmiş bir zaman dilimi yoktur ancak bir hekim tarafından sağlık kuruluşunda yapılan tıbbi kan tetkikleri ile folik asit eksikliği tanısı konursa, B9 vitamini içeren gıdalar ve takviye edici gıdaların kullanılması önerilir. Hekimlerin bir diğer ortak görüşü ise, hamile kalmayı planlayan kadınların mutlaka önerilen belirli dozlara folat alması gerektiğidir(5).

Hamilelik öncesi ve hamileliğin ilk 3 ayında folat kullanımının nöral tüp defektlerini %70’e varan oranlarda azalttığı randomize kontrollü çalışmalarla kanıtlanmıştır (6).

B9 ve B12 vitamini merkezi sinir sisteminde çeşitli metabolik olaylarda görevleri olan vitaminlerdir. Bu sebeple folik asitin eksikliğinde psikiyatrik ve nörolojik bozuklukların ortaya çıktığı bilinmektedir. Folat eksikliğine bağlı nörolojik ve psikiyatrik problemler yaşayan insanların tedavi sürecinde kullanılması önerilir (5).

Daha fazla bilgi için  Hamilelik Öncesi ve Hamilelikte Folik_Asit başlıklı yazımızı ve diğer blog yazılarımızı inceleyebilirsiniz.

Folik Asit Nasıl Kullanılır?

Takviye edici gıdalar kapsül, tablet, toz, damlalıklı şişe, ve diğer benzeri sıvı veya katı formlarda bulunabilir. Folat içeren takviye edici gıdalar ise piyasada genellikle tablet veya tek kullanımlık toz paket (saşe) şeklinde bulunur. Önerilen günlük alım dozu ve şeklinde tüketilmesi gereken folik asit içeren takviyeler ağız yoluyla kullanılır. Hamilelik ve emzirme dönemi ile hastalık veya ilaç kullanılması durumlarında uzman bir hekime danışılarak kullanılır.

Yetişkinler günlük gereksinimleri bakımından 200 µg folikasit almalıdır. 4-10 yaş grubu çocuklar için ise bu değerin yarısı alınmalıdır (7).

Folat yetişkinlerde günlük olarak maksimum 600 μg alınabilmekteyken, 4-10 yaş grubu çocuklarda ise günlük maksimum alınabilecek değer yetişkinler için belirlenen değerin yarısı olan 300 mcg olarak belirlenmiştir (3).

Folik Asit İlaçları Ne Kadar Süre Etkilidir?

Farklı formlarda folik asit ilaçlarına erişmek mümkündür. Tek başına veya multivitaminler içinde kullanılabilen B9 vitamini, vücudun fazladan folik asite ihtiyaç duyduğunda veya folik asit eksikliğinde kullanılabilir. Forma olarak en çok tüketilen folik asit takviyesi tablet veya kapsül şeklindedir. Folat tablet veya kapsül şeklinde tüketilse de ne kadar tüketilebileceğine doktorunuz karar vermelidir. Folat ilaçlarının ne kadar süre etkili olduğunuz ise metabolizmanızla birebir orantılıdır. Bu nedenle fiziksel durumunuz ve metabolizmanıza göre doktorunuz size daha iyi bilgilendirme sağlayacaktır.

En İyi Folik Asit Takviyesi / Markası

Genel olarak folik asit ihtiyacını besinlerden karşılamak en sağlıklısıdır. Ancak ihtiyaç durumunda folik asit takviyesi alınabilir. Bu noktada “en iyi folik asit takviyesi veya markası”, vücudunuzun ihtiyaçları tespit edildikten sonra uzmanınız tarafından önerilen takviyedir.

Bikalite olarak; ürünlerin kalite ve onay belgelerinin kontrolünü sağlıyor, bu ürünleri orjinal olarak üreticisinden veya distribütöründen temin ederek size ulaştırıyoruz. Uzmanınızın önerisi ile satın almayı düşündüğünüz folik asit / folat takviyesi ürünlerini Bikalite’den güvenle temin edebilir ve deneyimlerinizi bizimle paylaşarak gelişimimize katkıda bulunabilirsiniz.

Daha fazla bilgi için En İyi Folik Asit / Folat başlıklı yazımızı ve diğer blog yazılarımızı inceleyebilirsiniz.

Kaynakça:

1. Folik Asidin Endotel Hücrelerinde Proliferasyon Üzerine Etkisi The Effect of Folic Acid on Proliferation in Endothelials
2. Folik Asitin Kadın ve Çocuk Sağlığında Önemi
3. Türk Gıda Kodeksi Takviye Edici Gıdalar Tebliği
4. Mevzuat Bilgi Sistemi
5. Vitamin B 12 ve Folik Asit_ Eksiklinin Psikiyatrik ve Nörolojik Bozukluklarla ‹liflkisi Mental and Neurological Disorders R
6. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi - Archives Medical Review Journal
7. Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği

Uyarı Metni